Ιστορία Ραδιοφώνου

Το Ραδιόφωνο στον κόσμο

Δύο χρόνια μετά την εφεύρεση του τηλεφώνου, στις 12 Μαρτίου του 1878, ο Τόμας Έντισον παρουσιάζει στο Παρίσι την πρώτη «ομιλούσα μηχανή», που δεν είναι άλλη από το φωνόγραφο. Από ένα μικρό χωνί μπορούσε ν’ ακούσει κανείς τους ήχους ενός στρατιωτικού εμβατηρίου, που ο Έντισον είχε γράψει ειδικά για τους πρώτους ακροατές της εφεύρεσής του. Ο φωνόγραφος ήταν το πρώτο μηχάνημα αναπαραγωγής της ανθρώπινης φωνής.

26 Σεπτεμβρίου 1887: Προτού συμπληρωθούν δέκα χρόνια από τη θαυμαστή εφεύρεση του Έντισον, ένα νέο μηχάνημα, το γραμμόφωνο, κάνει την εμφάνισή του. Εφευρέτης του ο γερμανικής καταγωγής Αμερικάνος Έμιλ Μπέρλινερ, που λίγα χρόνια αργότερα κατασκεύασε ακόμη πιο προηγμένους δίσκους εγγραφής, από κερί. Φωνόγραφος και γραμμόφωνο τέρπουν και διασκεδάζουν τους έκπληκτους ακροατές, εκ του σύνεγγυς όμως, καθώς δεν έχει ακόμη βρεθεί ο τρόπος να μεταφερθεί μακριά ο ήχος, η φωνή, η μελωδία, για μαζική ακρόαση.

Ο Guglielmo Marconi είναι ο πρώτος που το πετυχαίνει, το 1895, θέτοντας σε εφαρμογή τις θεωρητικές δυνατότητες της ραδιοφωνικής μετάδοσης. Για τον Marconi, η προσφορότερη, από πλευράς κέρδους και επιχειρησιακής ανάπτυξης, αγορά ήταν η επικοινωνία που αφορούσε τη ναυσιπλοΐα. Επιπλέον, η οικονομική του επιφάνεια, του προσέφερε τη δυνατότητα να «αντέξει» στις πρώτες δύσκολες ημέρες, όταν η αγορά ήταν μηδαμινή. Στην πράξη, η ασύρματη επικοινωνία είχε θεωρηθεί ότι αποτελούσε μάλλον ένα μέσο επικοινωνίας των Ενόπλων Δυνάμεων, παρά ένας τρόπος μετάδοσης προγραμμάτων ψυχαγωγίας και ενημέρωσης. Σιγά – σιγά, όμως το κοινό και η βιομηχανία άρχισαν να αντιλαμβάνονται τις σημαντικές δυνατότητες που προσέφερε το νέο μέσο.

Η πρώτη μετάδοση μουσικής και λόγου πραγματοποιήθηκε την παραμονή των Χριστουγέννων του 1906 από τον πρωτοπόρο της Αμερικάνικης ραδιοφωνίας, τον Reginald Aubrey Fessenden, έναν Αμερικάνο φυσικό και ηλεκτρολόγο μηχανικό που είχε γεννηθεί στον Καναδά. Η μετάδοση αρχίζει την παραμονή των Χριστουγέννων από το ραδιοφωνικό σταθμό της εταιρείας National Electrical Signaling στο Μπράιαντ Ροκ, της Μασσαχουσέπης. Το πρόγραμμα περιελάμβανε μια εκτέλεση με βιολί του «Holy Night» του Gounod, καθώς και κομμάτια του Ευαγγελίου του Αγίου Λουκά μαζί με ένα χαιρετισμό για τη γιορτή των Χριστουγέννων που το διάβασε ο ίδιος ο Fessenden. Η ασύρματη μετάδοση φτάνει μέχρι και πλοία που βρίσκονται περισσότερο από 100 μίλια μακριά.

Το 1908 η Daily Express του Δουβλίνου είχε αναθέσει στον Μαρκόνι να συμβάλλει με τη χρήση της νέας τεχνολογίας στην πραγματοποίηση του ρεπορτάζ για τις λεμβοδρομίες του Kingstown. Ένας δέκτης επίγειος εγκαταστάθηκε στον κήπο του λιμεναρχείου του Kingstown και ένα πλοίο εφοδιασμένο με ένα πομπό παρακολουθούσε την εξέλιξη των λεμβοδρομιών. Τα νέα μεταδίδονταν με αλφάβητο Morse, από το πλοίο προς τον δέκτη και από εκεί με τηλέφωνο στα γραφεία του Daily Express. Το ίδιο βράδυ, οι αναγνώστες της εφημερίδας γνώριζαν την εξέλιξη των λεμβοδρομιών του Kingstown γεγονός που αποτελούσε πραγματικό επίτευγμα. Ο Lee de Forest, ένας ακόμη Αμερικάνος ερευνητής, βοήθησε σημαντικά στην ανάπτυξη της σύγχρονης μορφής του ραδιοφώνου. Το 1907 έθεσε σε εφαρμογή την ηλεκτρονική λυχνία κενού που έκανε εφικτή την ανάπτυξη των σύγχρονων ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Η λυχνία του Forest αργότερα αντικαταστάθηκε από το τρανζίστορ. Ο Forest αναδείχθηκε σε έναν από τους πατέρες της σύγχρονης ραδιοφωνίας με τη μετάδοση μιας ολόκληρης οπερέτας από τη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης το 1910 όπου πρωταγωνιστούσε ο διάσημος τότε Ενρίκο Καρούζο.

Το 1910 οι «υπόγειοι ραδιοερασιτέχνες» αναστατώνουν την Αμερική, καταφέρνοντας δύο χρόνια αργότερα, το 1912, να ψηφιστεί ο Ραδιοφωνικός Κανονισμός, με τον οποίο προβλεπόταν η διαδικασία χορήγησης των ραδιοφωνικών αδειών.

1916: Ο Γουλιέλμος Μαρκόνι άρχισε τις πρώτες πειραματικές εκπομπές ραδιοφωνίας, κατασκευάζοντας πειραματικά τους πρώτους VHF ραδιοφωνικούς δέκτες.

1916: Ο Ντέιβιντ Σάρνοφ οραματίζεται το ραδιόφωνο σαν μια «οικιακή ευκολία» και καταθέτει το διάσημο μέμο του με τίτλο «Radio Music Βοx» στους αρμόδιους της Μαρκόνι.

1917: Μεταδότης ΑΜ: Διαμόρφωση μιας συχνότητας φορέα με τη χρήση σήματος λόγου.

Το 1919 αρχίζουν να πραγματοποιούνται οι πρώτες κανονικές εκπομπές, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη.

Στις 2 Νοεμβρίου του 1920 αρχίζει να λειτουργεί στο Πίτσμπουργκ ο πρώτος εμπορικός ραδιοφωνικός σταθμός με την ονομασία ΚΟΚΑ κατασκευής WESTINGHOUSE. Η μετάδοση αρχίζει στις 8:00 μμ μέχρι τις 9:30 το απόγευμα με αναφορές από τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών στο Harding-Cox. Μέσω του ΚΟΚΑ, η Αμερικάνικη Εταιρία Ραδιοφώνου και Έρευνας αναμετέδιδε συναυλίες, δύο με τρεις φορές την εβδομάδα. Μέσω του πρώτου εμπορικού ραδιοφωνικού σταθμού ΚΟΚΑ, η RCA καθιερώνει μια υπηρεσία διεθνών μηνυμάτων με τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Αργεντινή. Τη δεκαετία του ’20 οι πλούσιοι άρχισαν να λαμβάνουν τις πρώτες ραδιοφωνικές εκπομπές στις δικές τους ραδιοφωνικές συσκευές με τη χρήση κρυστάλλων. Στα είκοσι χρόνια, πριν το 20 Παγκόσμιο Πόλεμο, το αυξανόμενο ενδιαφέρον του κοινού για την ανάπτυξη της ραδιοφωνίας και η αυξανόμενη σημασία των ραδιοφωνικών δικτύων για τις κυβερνητικές υπηρεσίες, τις ένοπλες δυνάμεις και τις υπηρεσίες ναυσιπλοΐας, έδωσαν μια ισχυρή ώθηση στην ανάπτυξη των ηλεκτρονικών. Η τεχνολογία των λυχνιών κενού και η θεωρία των κυκλωμάτων πραγματοποιούν συνεχείς προόδους. Τα ηλεκτρονικά επεκτείνονται και σε άλλα πεδία εφαρμογών. Οι τεχνικές της ραδιοφωνίας και της τηλεφωνίας δείχνουν αυξανόμενα εμφανείς δεσμούς και η ανταλλαγή πληροφοριών για όσα ανακαλύπτονται στους τομείς αυτούς γίνεται ολοένα πιο συχνή.

1921: Μέσα σε ένα χρόνο μετά την πρώτη εμπορική ραδιοφωνική μετάδοση στις ΗΠΑ, μεταδίδονται τα πρώτα αθλητικά γεγονότα μέσω των ραδιοφωνικών κυμάτων, συμπεριλαμβανομένων του τένις, του μποξ και του μπέιζμπωλ. Αυτοί οι διαγωνισμοί, μαζί με τα μουσικά προγράμματα, επιταχύνουν τη δημοτικότητα της ραδιοφωνικής διασκέδασης έτσι ώστε μέχρι το τέλος του 1921, ιδρύονται και λειτουργούν οκτώ ραδιοφωνικοί σταθμοί στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στις 28 Δεκεμβρίου 1921 εμφανίζονται για πρώτη φορά στην αγορά τα ηλεκτρικά μεγάφωνα που ενισχύουν την ένταση του αναπαραγομένου ήχου. Ο αθλητισμός κατακτά και το ραδιόφωνο ή το αντίθετο; Όπως και να έχει το πράγμα, το 1921 μεταδίδεται ζωντανά στην Αμερική το ματς ανάμεσα σε δύο θρύλους της πυγμαχίας, τον Τζακ Ντέμσεϊ και τον Τζώρτζ Καρπαντιέ. Αυτό το ματς το ακούν περίπου 300.000 άτομα.1922: Μεταδίδεται από το Πίτσμπουργκ ραδιοφωνικά ολόκληρος ποδοσφαιρικός αγώνας. Εκείνη την εποχή υπολογίζεται ότι υπήρχαν 100.000 ραδιοφωνικές συσκευές στις ΗΠΑ.

1924: Υπολογίζεται ότι χρησιμοποιούνται πάνω από 3 εκατομμύρια ραδιοφωνικές συσκευές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στις 4 Δεκεμβρίου 1924 ανοίγει στο Βερολίνο ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός με το σύνθημα: «Ραδιόφωνο για όλους!». Λειτουργούν σχεδόν ταυτόχρονα οι ραδιοφωνικοί σταθμοί στη Λειψία, το Μόναχο, το Αμβούργο, τη Στουτγάρδη και μερικές άλλες. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’20 για να ακούσει κανείς ραδιόφωνο χρειαζόταν ακουστικά. Το χωνί της Gecophone που κατασκευάστηκε το 1925 ήταν η πρώτη ευρέως διαθέσιμη ραδιοφωνική συσκευή που ενίσχυε τον ήχο αρκετά ώστε να μη χρειάζονται ακουστικά. Αυτό επέτρεψε σε πολλά άτομα να ακούν ραδιόφωνο μαζί. Τα ραδιόφωνα εκείνη την εποχή κόστιζαν μια περιουσία ενώ το ενδιαφέρον για ραδιοφωνικές εκπομπές ήταν πολύ μεγάλο. Έτσι, μια απλή ραδιοφωνική ακρόαση εύκολα μπορούσε να μεταβληθεί σε μαζική κοινωνική εκδήλωση.

Το 1925 ιδρύεται στη Βέρνη η Διεθνής Ένωση Ραδιοφωνίας, που τον επόμενο χρόνο εξέδωσε τον πρώτο πίνακα κατανομής των κυμάτων στα διάφορα κράτη – μέλη της Ένωσης.

Το 1926 οι ακροατές ραδιοφώνου στη Βρετανία φθάνουν στα δύο εκατομμύρια. Εκείνη την εποχή στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι λειτουργούν 200 ραδιόφωνα, που ελλείψει ελληνικού ραδιοφωνικού σταθμού, παρακολουθούν ξένους.

1928: Διαμόρφωση συχνότητας (FΜ) – Καλύτερη ποιότητα ήχου για μετάδοση. Τη δεκαετία του ’30 οι άνθρωποι σε πολλές χώρες του κόσμου άκουγαν νέα, διασκευές μυθιστορημάτων και παραστάσεις από χιλιάδες μίλια μακριά. Το ραδιόφωνο είχε γίνει πια το πρώτο μαζικό μέσο εκπομπής.

Το 1938 ο ηθοποιός Όρσον Ουέλς μετέδωσε σε έναν Αμερικάνικο ραδιοφωνικό σταθμό μια διασκευή του μυθιστορήματος του χ. Τζ. Γουέλς «Ο Πόλεμος των Κόσμων», με θέμα την εισβολή των Αρειανών στη γη. Ήταν τόσο πετυχημένη η ραδιοσκηνοθεσία, που πολλοί ακροατές πίστεψαν ότι ήταν αληθινό δελτίο ειδήσεων. Ορισμένοι μάλιστα από αυτούς έφτασαν στο σημείο να δημιουργήσουν πρόχειρα καταφύγια και οπλίστηκαν για να αμυνθούν από τους «εισβολείς».
Το 1940 το ραδιόφωνο έχει αναπτυχθεί πλέον σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το 1947 οι Αμερικάνοι John Bardeen, Walter Brattain και William Shockley εφευρίσκουν το τρανζίστορ. 1948: Η Bell ανακοινώνει την εφεύρεση. Η εφεύρεση του τρανζίστορ τη δεκαετία του ’50 είχε τεράστιες επιπτώσεις στην βιομηχανία των ηλεκτρονικών και στο κόστος παραγωγής τους, αφού επέτρεψε να κατασκευαστούν μικρότερα και φθηνότερα ραδιόφωνα. Αναφορικά με την ραδιοτηλεοπτική μετάδοση, τα στοιχεία (τρανζίστορ) αντικατέστησαν την τεχνολογία λυχνίας και αναμφίβολα αποτέλεσαν τη μεγαλύτερη αιτία στη βελτίωση του τεχνικού εξοπλισμού ο οποίος χρησιμοποιείται είτε για επεξεργασία στο στούντιο είτε για το ρεπορτάζ στους αθλητικούς χώρους.

Το 1950 ιδρύεται η «Ευρωπαϊκή Ένωση Ραδιοφωνίας», που αναλαμβάνει την προστασία των δικαιωμάτων των διάφορων εθνικών συμφωνιών γύρω από τα λειτουργικά θέματα της ραδιοφωνίας. Η διάδοση του ραδιοφώνου (ενδεικτικά στοιχεία από διάφορες χώρες του κόσμου) κατά τα τέλη του 1951, παραμονές των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Όσλο, παρουσιάζεται ως εξής:

20 Οκτωβρίου 1958: Κατασκευάζονται οι πρώτοι στερεοφωνικοί δίσκοι.

Το 1960 υπάρχουν 350 εκατομμύρια ραδιοδέκτες σε όλο τον κόσμο.

Το 1970 οι ραδιοδέκτες φθάνουν τα 750 εκατομμύρια.

Η τεχνολογία των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων συνέχισε με συνέπεια να οδηγεί στη μείωση του όγκου, του βάρους και της κατανάλωσης ενέργειας ενός μεγάλου φάσματος ειδών εξοπλισμού, ενώ την ίδια στιγμή, οδηγούσε στη σημαντική αύξηση της σταθερότητας και της αξιοπιστίας του.

Το 1980 υπάρχουν περισσότεροι από 1 δισεκατομμύριο ραδιοδέκτες σε όλο τον κόσμο. Η ακάθεκτη εισβολή της τηλεόρασης με το πλεονέκτημα της άμεσης μετάδοσης εικόνας και ήχου από κάθε σημείο του πλανήτη, εκτόπισε το ραδιόφωνο από την κορυφή της ενημέρωσης, όμως το υποχρέωσε να οργανωθεί καλύτερα και κρατήσει το δικό του πιστό κοινό. Υπάρχουν ώρες που δεν μπορεί κανείς να είναι τηλεθεατής, όπως για παράδειγμα την ώρα που εργάζεται ή όταν οδηγεί αυτοκίνητο. Μπορεί όμως την ώρα αυτή να απολαμβάνει, σε χαμηλή ένταση, ένα ευχάριστο μουσικό πρόγραμμα ή να ακούει τα νέα από το ραδιόφωνο.

ΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Σποραδικές αναφορές για τον ασύρματο και τις εφαρμογές του, υπάρχουν αρκετές στον ελληνικό τύπο μέχρι το κλείσιμο του αιώνα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα άρθρα δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Παλιγγενεσία» στις 26 Ιουνίου του 1899: «…αναγγέλλεται ότι εντός ολίγου το τηλέφωνον ως ο τηλέγραφος θα λειτουργεί άνευ σύρματος. Μια απλά ακίς του ηλίου διασχίζουσα το διάστημα θα χρησιμεύει ως αγωγός του ρεύματος και θα ενώνη τας μάλλον μεμακρυσμένας αποστάσεις. Ο εφευρέτης του άνευ σύρματος τηλεφώνου είναι Αμερικανός, τις Χάγιες, καλούμενος όστις έκαμε επιτυχή πειράματα εις την Νέαν Γόρκην. Αναφέρονται επίσης λίαν ενδιαφέρουσαι λεπτομέρειαι της λειτουργίας του νέου τούτου μηχανήματος, το οποίον ονομάσθη ραδιόφωνον. Είναι βέβαιον ότι η νέα αυτή εφεύρεσις θα τεθεί τάχιστα εις γενικήν κρήσιν και εφαρμογήν». Η κοινή γνώμη θ’ αρχίσει να ενημερώνεται κάπως συγκεκριμένα και με επιστημονικές εξηγήσεις από πολύ νωρίς. Δημοσίευμα από την «Εστία» της 26ης Ιανουαρίου του 1900. «Θα είναι θαυμασία όντως η σημερινή διάλεξις εις τον “Παρνασσόν” του διαπρεπούς καθηγητή κ. Τιμ. Αργυρόπουλου, η ωραιοτέρα δε όλων όσας μέχρι τούδε έκαμε. Το εννοείτε άλλως τε από το θέμα του. Θα ομιλήση περί των μεγαλυτέρων ανακαλύψεων τας οποίας εκληροδότησεν εις την ανθρωπότητα ο μακαρίτης δέκατος ένατος αιών (…). Και όλα αυτά σημειώσατε ότι είναι κολοσσιαίον εγχείρημα να ζητήσει να συνοψίσει όλας σχεδόν τας θεμελιώδεις αρχάς του ηλεκτρισμού, δια να φθάση εις την κορυφαίαν των ανακαλύψεων, εις τον άνευ σύρματος τηλέγραφον. Θα ιδήτε λοιπόν την συσκευήν του περίφημου Μαρκόνι. Εις το ένα άκρο της αιθούσης έστησε τον πομπόν, μιαν άτρακτον Ρούμκοφ. Και εις το άλλο άκρον τον ακτιναγωγόν του ραντιοκοντουκτέρ με την συσκευήν Μπράνλυ … ». Για ένα τέταρτο του αιώνα η λέξη ραδιόφωνο θα ξεχαστεί, όμως η νέα δυνατότητα της ασύρματης επικοινωνίας θα αρχίσει προοδευτικά να ενδιαφέρει όλο και περισσότερους Έλληνες.

Το ενδιαφέρον για τη ραδιοφωνία στην Ελλάδα αναθερμαίνεται το 1923 με πρωτοβουλίες του επιμελητή της έδρας φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κ. Πετρόπουλου, ο οποίος δημιούργησε ένα πυρήνα ερασιτεχνών ασυρμάτου οι οποίοι ασχολήθηκαν με καθαρά ραδιοφωνικά μηχανήματα μια εποχή που στην Ελλάδα ελάχιστοι γνώριζαν την ύπαρξη ραδιοφώνου. Τον ίδιο χρόνο γίνεται η πρώτη πειραματική ραδιοφωνική εκπομπή στην Ελλάδα από το σταθμό Βοτανικού, όπου χρησιμοποιήθηκε πομπός ασύρματης τηλεφωνίας ισχύος 200 watt της εταιρείας AΚTIEBOLAGET.

Το 1924 γίνεται επιτυχώς η πρώτη εμφάνιση του ραδιοφώνου στο θέατρο «ΑΛΑΜΠΡΑ», όπου παιζόταν η κωμωδία «Διά του ασυρμάτου», του Βασίλη Αργυρόπουλου.

Η κατασκευή ραδιοφωνικών δεκτών για εμπορία άρχισε το 1925. Το ίδιο έτος πουλήθηκε από τα εργαστήρια «Μέτρον» (πλ. Αμερικής) το πρώτο ραδιόφωνο 7 λυχνιών με πλαίσιο, που λειτουργούσε με συσσωρευτές. Αρκετοί σπεύδουν να κάνουν το ίδιο παρά τη δυσχερή και πολύπλοκη χρήση του. Η εισαγωγή ραδιοφώνων στην Ελλάδα άρχισε το 1925 επίσης από τους Σ. Στυλιανίδη («Radio Ι.Ι.») και τους οίκους Ζαχαρίου («Arcolette / Siemens – Telefunken» και Σ. Φοντάνα – Αυγερινός «Super Radiola»).

Η κίνηση και το ενδιαφέρον για το ραδιόφωνο πολλαπλασιάστηκε και το 1927, η ίδρυση του «Ομίλου Φίλων του Ασυρμάτου» με πρόεδρο τον καθηγητή Δημήτριο Χονδρό, άνοιξε νέους ορίζοντες στον τομέα της ραδιοφωνίας.

Το 1928 ιδρύθηκε από τον ιδιώτη Χρήστο Τσιγγιρίδη ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια και ο μόνος που λειτουργούσε συστηματικά μέχρι το 1936.

Ο πρωτοπόρος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, Χρήστος Τσιγγιρίδης, γεννήθηκε το 1877 στη Φιλιππούπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας. Αφού τελείωσε το γαλλικό λύκειο έφυγε στη Στουτγάρδη της Γερμανίας, όπου σπούδασε ηλεκτρολογία στο εκεί πανεπιστήμιο. Το όνειρό του, όμως, ήταν το ραδιόφωνο. Έτσι, ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη το 1928 τον πρώτο ραδιοφωνικό σταθμό της Ελλάδος και των Βαλκανίων. Κατά την περίοδο της κατοχής φυλακίστηκε από τους Γερμανούς. Μετά την απελευθέρωση, κατάφερε με πολλούς κόπους να επαναφέρει σε λειτουργία τον σταθμό του. Ο Τσιγγιρίδης πέθανε το 1947. Με πρωτοβουλία της εφημερίδας Μακεδονία της Θεσσαλονίκης, του έχει ανεγερθεί ανδριάντας.

Από το έτος 1932 μέχρι το 1935 γίνονται κατά περιόδους μερικές ραδιοφωνικές εκπομπές στην περιοχή των Αθηνών από το ραδιοφωνικό σταθμό Πειραιά ισχύος 200 Watt, μεσαίων κυμάτων, ο οποίος ανήκε στη Ραδιοτηλεγραφική Υπηρεσία του Υπουργείου Τ.Τ.Τ. Τον Ιούλιο του 1936, επί πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, προκηρύχθηκε διεθνής διαγωνισμός ο οποίος κατοχυρώθηκε στην εταιρεία Telefunken.

Στις 25 Ιανουαρίου 1938, υπογράφτηκε η τελική συμφωνία μεταξύ της Telefunken και του Ελληνικού κράτους για την εγκατάσταση ραδιοφωνικού σταθμού. Η Telefunken εγκατέστησε τον πομπό του πρώτου κρατικού Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών, ισχύος 15 κιλοβάτ, που λειτούργησε στα Νέα Λιόσια (Ίλιον σήμερα). Την εκμετάλλευση της ραδιοφωνίας ανέλαβε η «Υπηρεσία Ραδιοφωνικών Εκπομπών – Υ.Ρ.Ε.».

Ο πομπός του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών εγκαινιάστηκε την 25η Μαρτίου του 1938 από τον βασιλιά Γεώργιο Β’. Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου και της γερμανικής επίθεσης, ο πομπός των Αθηνών έπαιξε μεγάλο ρόλο για την ψύχωση και ενημέρωση του μαχόμενου έθνους. Πολλοί δε, αποκαλούσαν το ραδιόφωνο… «βραδυόφωνο», διότι ακουγόταν τις βραδινές ώρες. Θα περάσουν ακόμη μερικοί μήνες, μέχρι το Σάββατο της 21ης Μαΐου του 1938 στις 7 το απόγευμα, που ακούστηκε το πρώτο σήμα: «Εμπρός, εμπρός. Εδώ Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών!» από τον πομπό των Λιοσίων (σημερινό Δήμο Ιλίου). Οι ραδιοθάλαμοι του Σταθμού λειτουργούσαν στο Ζάππειο Μέγαρο και τα προγράμματα μεταδίδονταν μέσω υπογείου καλωδίου.
Ο αγοραστής ραδιοφώνου ήταν υποχρεωμένος μέσα σε δέκα ημέρες από την αγορά του να το δηλώσει στο Εθνικό Ίδρυμά Ραδιοφωνίας. Η συνδρομή το 1945 ανά τρίμηνο ήταν 1000 δραχμές, ενώ ένα χρόνο αργότερα έγινε 9000. Το 1947 έγινε 15.000 δραχμές και μέχρι το 1950 έφτασε τις 30.000 δραχμές. Σήμερα, τη συνδρομή μας για τα εθνικά δίκτυα ραδιοφωνίας και τηλεόρασης την πληρώνουμε μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ.

1939 – 1941: Εκδίδεται το «Εβδομαδιαίον Πρόγραμμα Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών» από το Υπουργείο Τύπου. Η πρώτη προσπάθεια εκπομπής ραδιοσταθμού βραχέων κυμάτων έγινε αμέσως μετά την έκρηξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, τον Οκτώβριο του 1940. Από μικρό πομπό στο κέντρο των Αθηνών, μεταδιδόταν προς το μέτωπο και τις βαλκανικές χώρες εκπομπές του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών.

Στις 27 Απριλίου του 1941 κι ενώ τα Γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν την πρωτεύουσα της Ελλάδος, ο ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών εξέπεμψε το τελευταίο δελτίο του: «Από στιγμής εις στιγμήν ο Ελληνικός Ραδιοφωνικός Σταθμός θα παύσει να είναι Ελληνικός». Επί 42 μήνες και μέχρι την απελευθέρωση (13 Οκτωβρίου 1944) ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών λειτουργούσε υπό την κατοχή των Γερμανών.

Στις 14 Οκτωβρίου 1943 δημοσιεύεται διαταγή των Γερμανικών αρχών κατοχής για το σφράγισμα των ραδιοφώνων, ώστε οι ακροατές να πιάνουν μόνο τον σταθμό των Αθηνών που λειτουργούσε κάτω από τον έλεγχο των δυνάμεων κατοχής. Υπολογίζεται ότι κατά το διάστημα της κατοχής σφραγίστηκαν 43.000 περίπου ραδιόφωνα.

Αν και η γερμανική διαταγή ήταν ρητή, οι ‘Έλληνες με κατάλληλη τακτοποίηση του ραδιοφώνου τους είχαν πρόσβαση και στο σταθμό του Λονδίνου. Αυτό επιτυγχανόταν με το να γυρίζουν το διακόπτη στα βραχέα κύματα.
Παραθέτω απόσπασμα από το περιοδικό ραδιοφωνία τηλεόραση του Απριλίου 1945 που περιγράφεται με όποιον τρόπο οι κάτοχοι ραδιοφώνων άκουγαν τα νέα από Λονδίνο από τα σφραγισμένα αλλά ταυτοποιημένα ραδιόφωνα:
Η ώρα ακροάσεως του σταθμού του Λονδίνου, είτε με κρυμμένο, είτε με σφραγισμένο, αλλά «ταχτοποιημένο» όπως το έλεγαν, ραδιόφωνο, ήταν σε όλα τα σπίτια η σημαντικότερη της ημέρας. Ο σύρτης έπρεπε να μπει στην εξώπορτα, όλες οι πόρτες και τα παράθυρα να κλείσουν ερμητικά και όλα τα μέλη της οικογένειάς να συγκεντρωθούν στο δωμάτιο που ήταν το ραδιόφωνο και με κατανυκτική σιωπή να ακούσουν τους κτύπους «τιτιτιτάααα… τιτιτιτάααα… », που ένιωθαν με συγκίνηση σαν κτύπους της ίδιας της καρδιάς τους, κι ύστερα τη φωνή του ομιλητή: «Εδώ Λονδίνον. Καλησπέρα σας. Σας μεταδίδομεν… ». Σε μερικά σπίτια όλα τα μέλη της οικογένειας, μαζί με το ραδιόφωνο, έμπαιναν κάτω από μια κουβέρτα, ώστε να πνίγεται η φωνή όσο το δυνατόν περισσότερο, φίλος δε μας διηγήθηκε την έκπληξή του, όταν κάποιο βράδυ, μπαίνοντας στο σαλόνι ενός σπιτιού απροειδοποίητα, είδε πέντε-έξι κεφάλια κάτω από μια κουβέρτα να αναδεύονται ανήσυχα και μετά να προβάλλουν μια – μια μορφές κάτωχρες και με την έκφραση του τρόμου ζωγραφισμένη στο πρόσωπό τους.

20 Οκτωβρίου 1944: Κατά την αποχώρησή τους, οι Γερμανοί ανατινάζουν τις κεραίες του ραδιοφωνικού σταθμού στα Νέα Λιόσια. Ο πομπός γλιτώνει την πλήρη καταστροφή, όμως ο ραδιοφωνικός σταθμός θα σιγήσει για μερικές ημέρες.

16 Ιουλίου 1945: Αρχίζει να λειτουργεί το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας. Πρώτος γενικός διευθυντής του ΕΙΡ διετέλεσε ο Ηρ. Πετμεζάς με τεχνικό διευθυντή τον Μιχ. Αναστασιάδη. Πρώτοι εκφωνητές ήταν ο Κων. Σταυρόπουλος, αρχηεκφωνητής, και οι Ιωάν. Βεινόγλου, Ιάσων Βροντάκης, Νικ. Χάκκας, Μιχ. Γιαννακάκος, Ηλ. Σαγιάς, Ανδρ. Παπαδημητρίου, Κων. Μητρόπουλος, Γεώργ. Ζαχαρόπουλος, Γεώργ. Γερασάκης, Βας. Ζώχος, Δημ. Κούσουλας, Νιόβη Σιδηροπούλου – Πηνιάτογλου, Ελπίς Κουκάκη, Καίτη Ασπρέα, Ευγενία Ασημακοπούλου, Μαίρη Λαλοπούλου, Μαίρη Βεάκη, Αλεξάνδρα Γιάπαπα, Έφη Πουλακάκη (Πόλυ), Καλλιόπη Παΐσιου, Μίρβα Νικολέπη – Μοσχονά, Κατερίνα Ζάχου, Αλίκη Γεωργούλη. Ιδιαίτερο πρόγραμμα βραχέων κυμάτων δημιουργήθηκε μετά την Γερμανό-Ιταλική κατοχή, το 1947. Από πομπό ισχύος 7,5KW, άρχισαν καθημερινές μεταδόσεις προς Κύπρο, Αίγυπτο, Τουρκία, Βαλκάνια, Σοβ. Ένωση.

25 Μαρτίου 1946: Εγκαινιάζεται ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Θεσσαλονίκης με πομπό φορητό, πάνω σε αυτοκίνητο. Μετά από λίγο καιρό διακόπτει τη λειτουργία του για να εκπέμψει και πάλι από σταθερό σημείο, τον Μάρτιο του 1947. Ραδιοφωνικοί Σταθμοί δημιουργούνται στο Βόλο (12/6/1948), την Πάτρα (7/1950). Το σήμα του Ε.Ι.Ρ «Τσοπανάκος ήμουνα… » επεκτείνεται σταδιακά με τη δημιουργία αρκετών στρατιωτικών ραδιοφωνικών σταθμών στην επαρχία, σε όλη τη χώρα.

1948: Η ανάθεση της αρμοδιότητας ίδρυσης ραδιοφωνικών σταθμών στις Ένοπλες Δυνάμεις δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες ψυχαγωγίας των στρατιωτικών μονάδων, αλλά την προβολή της επίσημης κρατικής ιδεολογίας, σε μια εποχή που η Ελλάδα σπαράσσεται από τον εμφύλιο. Παρ’ όλα αυτά, ορισμένες ραδιοφωνικές εκπομπές αναδεικνύονται εξαιρετικά δημοφιλείς και γράφουν ιστορία για την ποιότητα, το δημιουργικό πνεύμα και την ευρηματικότητα των παραγωγών τους. Την ίδρυση του πρώτου Ελληνικού Στρατιωτικού Ραδιοσταθμού διαδέχονται οι Ραδιοφωνικοί σταθμοί Ενόπλων Δυνάμεων στη Λάρισα (8/1948), στα Ιωάννινα (1/1949), στη Θεσσαλονίκη (7/1949), στην Τρίπολη (8/1949), στην Καβάλα (11/1949), στην Κοζάνη (1/1950) αλλά και στη… Μακρόνησο (11/1948).

Η εξέλιξη του αριθμού των κατόχων ραδιοφώνων στην Ελλάδα:
1939 (62.000), 1940 (66.000), 1945 (36.000), 1946 (60.000), 1947 (66.000), 1948 (71.000), 1949 (135.000), 1950 (160.000), 1951 (220.000), 1953 (285.000).

Στις 11 Μαίου 1952 άρχισε να λειτουργεί το Δεύτερο Πρόγραμμα του τότε Ε.Ι.Ρ.